مقدمه
تنوع، عدالت، شمول و دسترسی (DEIA) چارچوبی جامع است که برای ترویج انصاف، تعلق و
دسترسی برای همه افراد در جامعه طراحی شده است. این اصول برای مقابله با نابرابریهای
سیستمی و اطمینان از فرصتهای برابر برای همه، به ویژه گروههای به حاشیه رانده
شده، ضروری هستند. DEIA که ریشه در جنبشهای تاریخی برای
عدالت و حقوق مدنی دارد، بهعنوان فلسفهای تحولآفرین در فضاهای آموزشی، حرفهای
و اجتماعی ظهور کرده است. این مقاله به بررسی تکامل تاریخی DEIA،
تعریفهای اصلی آن، اهمیت آن از منظر حقوق بشر، و ارتباط آن با حقوق افراد دارای
معلولیت، برابری جنسیتی، شمول
LGBTQ+ و دسترسی
میپردازد.
زمینه تاریخی DEIA
ریشههای DEIA به
مبارزات طولانیمدت برای عدالت و حقوق برابر برمیگردد. در دوران بازسازی قرن
نوزدهم، اصلاحات قانون اساسی مانند متمم سیزدهم (لغو بردهداری)، متمم چهاردهم
(تضمین حفاظت برابر) و متمم پانزدهم (تضمین حق رأی) تلاش کردند تا عدالت را در
جامعهای عمیقاً تقسیمشده برقرار کنند. این اقدامات اولیه، زمینهساز شناسایی
تنوع و عدالت بهعنوان ارزشهای اجتماعی شد.
در قرن بیستم، نقاط عطف مهمی چارچوب DEIA را تقویت کردند. جنبش حقوق مدنی و رویدادهای
تاریخی مانند تصمیم دیوان عالی در پرونده Brown v. Board of Education (1954) و قانون حقوق مدنی (1964)، استانداردهایی برای
شمول و عدالت تعیین کردند. تصویب قانون آمریکاییهای دارای معلولیت (ADA) در سال 1990 این تلاشها را برای تضمین دسترسی و
فرصتهای برابر برای افراد دارای معلولیت گسترش داد. تا قرن بیست و یکم، DEIA بهعنوان فلسفهای فعال و فراتر از رعایت قوانین
تکامل یافت و بر تحول فرهنگی، دسترسی عادلانه و شمول فعال تأکید کرد.
تعریف DEIA: تنوع،
عدالت، شمول و دسترسی
تنوع به وجود تفاوتها در جامعه
اشاره دارد و شامل نژاد، قومیت، جنسیت، گرایش جنسی، معلولیت، سن، زمینه
اقتصادی-اجتماعی و ویژگیهای دیگر میشود. تنوع بر اهمیت دیدگاههای متنوع در غنیسازی
جوامع، نهادها و فرایندهای تصمیمگیری تأکید دارد.
عدالت تضمین انصاف از طریق رفع موانع
سیستمی و تنظیم منابع برای برآوردن نیازهای فردی است. برخلاف برابری که همه را
یکسان در نظر میگیرد، عدالت تشخیص میدهد که گروههای مختلف با چالشهای منحصربهفردی
روبرو هستند و به راهحلهای سفارشی برای دستیابی به انصاف نیاز دارند.
شمول محیطهایی را ترویج میدهد که
در آن همه افراد احساس احترام، ارزشمندی و توانمندی برای مشارکت کامل دارند. شمول
بر ایجاد فرهنگی تأکید دارد که در آن صدای همه شنیده و گرامی داشته شود و از حاشیهراندگی
و تعصب کاسته شود.
دسترسی اطمینان میدهد که افراد
دارای معلولیت یا سایر موانع میتوانند بدون محدودیت در جامعه مشارکت کامل داشته
باشند. دسترسی بر حذف موانع فیزیکی، دیجیتال و سیستمی تأکید دارد تا امکان دسترسی
عادلانه به فرصتها، منابع و خدمات فراهم شود. این مفهوم فراتر از زیرساختها است
و شامل رویهها، سیاستها و نگرشهایی میشود که شمول را برای همه تواناییها
ترویج میدهند.
DEIA بهعنوان چارچوب، نه قانون
DEIA یک الزام قانونی نیست، بلکه چارچوب
یا فلسفهای است که سازمانها، نهادها و دولتها برای ترویج انصاف، شمول و دسترسی
اتخاذ میکنند. این چارچوب مکمل حمایتهای قانونی مانند قانون حقوق مدنی (1964)،
قانون برابری حقوق (1963)، قانون آمریکاییهای دارای معلولیت (1990) و عنوان نهم
اصلاحات آموزشی (1972) است.
برای مثال، در حالی که قوانین ممکن
است تبعیض علیه افراد دارای معلولیت را ممنوع کنند، اصول DEIA تشویق به
ایجاد محیطهای فراگیر با فناوریهای دسترسیپذیر، طراحی جهانی و رویههای انطباقی
میکند که فراتر از رعایت قوانین است. هدف DEIA ساخت
فرهنگی از تعلق و شمول فعال است که به نابرابریهای سیستمی در ریشه خود میپردازد.
حقوق معلولیت و DEIA
حقوق افراد دارای معلولیت از ستونهای
اصلی چارچوب DEIA است و بر اهمیت دسترسی و شمول برای
افراد دارای معلولیت تأکید دارد. افراد دارای معلولیت تاریخی طولانی از مواجهه با
موانع سیستمی دارند که مشارکت آنها در آموزش، اشتغال و زندگی اجتماعی را محدود
کرده است.
تصویب قانون آمریکاییهای دارای
معلولیت (ADA) در سال 1990 لحظهای تحولآفرین برای
حقوق معلولین بود. این قانون تبعیض بر اساس معلولیت را ممنوع و الزاماتی برای
دسترسی برابر به اماکن عمومی، اشتغال و آموزش تعیین کرد. با این حال، DEIA فراتر از رعایت قانونی است و به چالشهای فرهنگی
و سیستمی عمیقتر میپردازد.
دسترسی، بهعنوان اصل اساسی DEIA، اطمینان میدهد که ساختارهای فیزیکی،
دیجیتال و اجتماعی به گونهای طراحی شدهاند که افراد دارای معلولیت را شامل شوند.
این شامل اتخاذ اصول طراحی جهانی، تضمین دسترسی دیجیتال و ارائه تسهیلات متناسب با
نیازهای فردی است. عدالت در زمینه حقوق معلولیت اذعان دارد که افراد دارای معلولیت
ممکن است به منابع یا حمایتهای متفاوتی برای دستیابی به فرصتهای برابر نیاز
داشته باشند.
شمول محیطهایی ایجاد میکند که در
آن افراد دارای معلولیت احساس ارزشمندی و توانمندی برای مشارکت کامل دارند. این میتواند
شامل ترویج آگاهی درباره مسائل مربوط به معلولیت، مقابله با انگها و تقویت فرهنگ
احترام و درک باشد.
DEIA در رابطه با LGBTQ+ و برابری جنسیتی
DEIA چارچوب جامعی برای پرداختن به مسائل
مربوط به شمول LGBTQ+ و برابری جنسیتی ارائه میدهد و
اطمینان از انصاف، احترام و دسترسی برای همه افراد، صرفنظر از گرایش جنسی، هویت
جنسیتی یا بیان جنسیتی را تضمین میکند.
تنوع طیف گستردهای از هویتها از
جمله افراد لزبین، گی، دوجنسگرا، تراجنسیتی، کوییر و غیر دودویی را به رسمیت میشناسد
و جشن میگیرد. این امر بر ارزش گنجاندن دیدگاههای گروههایی که بهطور تاریخی
نادیده گرفته شدهاند، تأکید دارد.
عدالت بر رفع موانع سیستمی که مانع
دستیابی افراد LGBTQ+ و زنان به برابری میشود، تمرکز دارد.
نتیجهگیری
تنوع، عدالت، شمول و دسترسی نمایانگر
رویکردی جامع برای مقابله با نابرابریهای سیستمی و ترویج انصاف و مشارکت برای همه
افراد است. با اولویتبندی این ارزشها، سازمانها، نهادها و جوامع میتوانند به
عدالت اجتماعی، حقوق بشر و ایجاد جامعهای فراگیر و دسترسیپذیر کمک کنند.